RELIGIEUS WERK

Beeld 1 Rode engel: Als kunstenaar woonde en werkte Jaap Min in Bergen. Hij werd er geboren als jongste van 9 jongens en 2 meisjes.’ Het gezin had veel weg van een circus en de kinderen waren de artiesten schreef een oude buurjongen eens in een inleiding bij een expositie in Utrecht. Na zijn Academietijd aan de Rijksacademie in Amsterdam, 1944, huwde hij in 1945 Elisabeth Terwijn , die hij ontmoet had bij het maken van een muurschildering in een buurthuis in Amsterdam waar zij jeugdleidster was. Zij betrokken in zijn geboortedorp Bergen een witte boerderij met witte vogels aan de rand van het dorp in een bocht van een oud dijkje. Het huis keek uit op de weilanden begrensd door de duinen waarboven allerlei soorten luchten kwamen aandrijven vanaf de zee. In die verstilde inspirerende omgeving kon de schilder zich concentreren op zijn werk. Daar groeiden de zeven kinderen op die zij kregen, onder de leiding van moeder Bets die met haar ervaring, zachte hand en veel geduld het grote gezin leidde. ‘De grondtoon van Min’s werk is onmiskenbaar religieus’. staat ergens geschreven. Tegelijk zijn het allemaal schilderijen, in verf opgebouwd als innerlijke landschappen, landschappen van de ziel. De verhalen leefden in hem, hij kende ze. Met zijn jeugdige ontvankelijkheid hebben de bijbel verhalen zich van binnen vastgezet tot beelden die als een bijna tweede taal werden. Zelf maakte hij het onderscheid niet zo tussen een religieus werk of een landschap. Het komt allemaal uit een bron: zijn betrokkenheid bij mensen bij het leven en bij de aarde. En hij zei daarover:
J.M: "Alle aandacht geconcentreerd op het onderwerp zelf, dat dan wegen opent en zelf zijn wil zichtbaar maakt. Wanneer ik een idee heb dan is het de wil alleen, het verstand, dan stop ik het weg erop vertrouwend dat het opgeborgen blijft, wanneer dezelfde impuls dan weer naar boven komt weet ik dat het er nog is-en kan het door een zekere aanleiding zijn dat ik weet dat ik er niet meer onderuit kan. Vanaf dat moment verkeer je in de geest van het schilderij en wordt alles dienstbaar daaraan, een schilderij vraagt zichzelf, mijn aandeel is te geven wat het vraagt."

Of het nu een werk is met een bijbels thema of iets wat ik buiten gezien heb maakt niet uit lijkt het. Hij zag in het leven van zoekende mensen zo vaak beroeringen van geluk of verdriet, onzekerheid en angst. Parallellen uit bijbel verhalen schoven als vanzelf er overheen om er uitdrukking aan te geven. Zijn grote intuitie en empathie voor al het menselijke vindt een diepe zeggingskracht in deze bijbelse thema’s veelzeggender dan een letterlijke weergave van wat hem trof ooit kan zijn. Je ziet het in een gebaar van de handen, een neiging van het hoofd, je voelt het vaak meer dan je het ziet. Kijk naar de hand die Jacob zegent, De lijn van het hoofd stopt waar de hand van de engel hem aanraakt De zegening stroomt rechtstreeks binnen, genade is zonder grens. Kijk hoe de ogen staan, waar het licht valt in de compositie van kleurvlakken ( op )gebouwd.

Bij Beeld 2 avondmaal / 3 David en Saul / 4 Maria Boodschap / 5 geboorte.

Bij beeld 6 dochtertje van Jairus / Bewening / 7 Kruiziging / 8 Kruiziging.

Bij deze beelden onder het kruis: De intimiteit van de kruizigingen waar Maria en Johannes bijna tot een gestalte samensmelten, en waar de hemel meebeweegt in een trilling en Jesus zijn arm lijkt uit te reiken over zijn moeder en Johannes Ziehier uw zoon. Het mededogen, meelijden huilt in de verf. Bespot, gehaat staat hij rechtop en zonder kruis van binnenuit belicht, als mens.

Bij beeld 9 Rode Os. De geweldige rode os die bij de geboorte zijn warmte en troostrijke beschutting gaf getuigt van het respect waarmee mensen en dieren samen opgaan, naast elkaar staan op gelijke hoogte. Gelijkwaardig.

Bij beeld 10 Vlucht (vluchtelingen) / 11 verwondering. Mensen op de vlucht, in vertwijfeling, Wat hebben zien ze, waarnaar kijken ze in verwondering samen ?

Bij beeld 12 Paasmorgen. Als Christus niet werkelijk mens geworden was had hij niet kunnen sterven. Zoals Pilatus zei: Ziedaar de mens.

MONUMENTAAL WERK

Bij beeld 13 het Jesaja raam in Spijkenisse. Tegelijk waren er naast het vrije werk ook altijd opdrachten voor kerken en gebouwen. Er is een anekdote: Hoe hij als 14 jarige in dienst van een Bergense huisschilder erop uitgestuurd werd om de kapel van de nonnen te witten, waar hij toen hij ermee klaar was in jeugdig enthousiasme naast het altaar twee engelen op de muren schilderde. Toen zijn baas het de volgende ochtend zag was hij boos, maar vonden deze nonnen het prachtig en mocht het blijven. Deze huisschilder merkte daardoor wel zijn aanleg op en ontfermde zich over hem, temeer omdat zijn moeder vroeg gestorven was. Hij stuurde hem expres voor klusjes naar Bergense schilders waar hij schilderijen zag. Ook zorgde hij er mede voor dat de jonge Jaap met onder anderen zijn ondersteuning naar de Rijksacademie kon (1938-1944). Naast het eindeloos tekenen naar model en lessen in verfbereiding was een van zijn leermeesters daar Heinrich Campendock, een uit Duisland gevluchte entartete kunstenaar die hem liet kennis maken met het Duitse expressionisme, en hem in de monumentale kunsten en de technieken inwijdde. Hoe je een muur moest behandelen, hoe de compositie groot gehouden moest worden, Je ziet het terugkomen in zijn vrije werk ook telkens. Veel opdrachten is hij aangegaan, ook om in de onderhoud van het gezin te voorzien. Al gaven deze opdrachten minder vrijheid. Je bent dan dienstbaar aan het gebouw en aan de opdrachtgevers. De eerste schetsen als je nog geestdriftig bent zijn vaak de beste, na de keuze is het de uitvoering. Dan ben je als een architect aan het werk, ook spannend natuurlijk maar je hebt er minder de hand in. Alhoewel, dan stond hij op een hoge ladder de schetsen op ware grootte te maken, en de vlakken te nummeren, de tal van kleine stukjes gekleurd glas in de ramen in alle tinten rood en blauw lieten toverachtig licht door. En wij hoorden over een treinwagon met glas uit Frankrijk voor de Pius X kerk.

De Felicitaskerk in Spijkenisse. Een groot glas in loodraam in de kerk die is ontworpen en gebouwd door zijn jongste zoon Maarten Min werd zijn laatste grote werk. Jesaja, profeet in de tijd van de Babylonische ballingschap verzette zich tegen oorlogvoering tegen Asyrie. Een oproep tot herstel van een rechtvaardige maatschappelijke orde na de ballingschap. In vrede zal een paradijselijke wereld aanbreken. Vertrouw op God probeer niet met andere volken de Assiriers tegen te houden. "Leef met de andere buurvolken in broederschap, dan ligt de wolf met het lam, een panter met het bokje, een kalf bij een leeuw, het kind speelt met een slang". Een profeet is iemand die door heeft wat er fout zit in een samenleving en die daarop wijst.

Bij beeld 14 Pius X Alkmaar. De gang van de mens door de wereld Het raam beslaat de hele voorgevel bestaat uit 5 panelen met een totale lengte van 30 meter en is 7 meter hoog. De schepping licht en duisternis, overlopend naar die van planten en water met de H geest zwevend erboven Vlammen en rook herinneren aan het offer van Cain en Abel waarna Christus de mensheid redt door zijn kruisdood , Een beeld van het gezin en de barmhartige Samaritaan: een voorstelling van dienstbaarheid en mede menselijkheid als opdracht voor de christen. Inmiddels is deze kerk verbouwd tot hospice waarbij het raam vrijgelaten is.

Bij beeld 15 Christuskoppen. Het gelaat van Christus schilderen is bijna niet mogelijk. zag hij bij de vraag om een altaarstuk in het klooster in Oirschot te maken, Al de vele aspecten van de Christus. Ze waren het allemaal net niet voor hem, toen heeft hij ze maar allemaal gegeven.

Bij beeld 16. Tapijt voor de trouwzaal in Enschede, twee pauwen die elkaar het hof maken.

Intussen werd zijn werk door deelname aan exposities en door zijn monumentale werk opgemerkt en in 1955 werd hij gevraagd om professor aan de Jan van Eyck academie in Maastricht te worden in de vrije schilderkunst. Na enig aarzelen, omdat het minder tijd voor zijn eigen schilderen betekende en lange reizen dwars door het land stemde hij toe. Ook en vooral omdat het financiele zekerheid betekende voor het opgroeiende gezin. Om elk kind een studie of opleiding te kunnen geven elk naar zijn eigen aard. Hij heeft dit 6 jaar volgehouden. Hij miste er vooral de zee en de duinen, zijn vertrouwde omgeving.

Bij beeld 17. Tapijt met rode dieren. Gemaakt door tapijtweverij 'de Cneudt' in Baarn voor het gemeentehuis in Oss, Nu terechtgekomen door toedoen van zwager Max in de hal van het provinciehuis in Brabant

Bij beeld 18a Mozaiek Lisse De mozaieken waarbij ik hielp als kind, en steentjes knipte en hakte en in patronen op de tekeningen plakte voor een betonrelief voor een landbouwschool als kleuraccenten

Bij beeld 18b detail mozaiek. Dan is er maakplezier. Voor het mozaiek in Lisse een hele fries van 60 meter voor het Fioretticollege werd aan huis een uitbouw gemaakt .Lange tafels met papieren schetsen en hoogteverschillen waarop de stenen die we hakten omgekeerd geplakt werden. Een eindeloos werk waaraan ik meehielp gedurende 2 jaar. Vogels en bloemen voor Lisse naar het zonnelied van Franciscus.” Zuster Aarde die overvloedig alle soorten planten schenkt “ De steentjes gelegd in de richting van de sapstromen, de nerf van het blad de geleding van de bollen. De keuze voor dit ontwerp, die aandacht voor de details, het kostbare dat de bloemen zijn, is kenmerkend. Rik volgde daar zijn middelbare school, een tante daar gaf hem wiskunde wat blijkbaar in goede aarde viel. Toen de school gesloopt werd wilde men het mozaiek bewaren en of ik kon zeggen waar de bevestigingsbouten zaten. Ik zei die moet je voelen wat dat zijn de sluitstenen die over de bouten zijn ingevoegd met cement. Hilariteit bij de bouwvakkers die al met grote boorhamers klaar stonden. enz. Maar ik zat aan de restauratie vast, en herschikte de elementen omdat het nu onder de grond kwam. Ik aarzelde of ik dat wel mocht doen maar dacht aan een zadenbank. Alle soorten bollen bewaard . Vogels kunnen niet onder de grond immers. Ik werkte er wekenlang ondergronds tijdens de afbouw.

Bij beeld 19a foto van werk aan 'Paradijs' op ware grootte / 19b. het 'Paradijs' op ware grootte voor kleuterschool Arnhem.

Bij beeld 20a betonreliefs landbouwhogeschool Alkmaar / 20b transport naar nieuwe plek.

Hij had het geluk met een fijn glasatelier te werken in Haarlem: de firma 'Bogtman' die veel ramen voor hem uitvoerden. Zoals ook met 'Hoebe', de dorpssmid. Hij kon goed met ze overweg met zijn humor en mensenkennis en waardering voor hun vak.

Bij beeld 21. Atelierfoto. Hij werkte het liefste in de beslotenheid van zijn atelier. Wij wisten dat hij daar altijd aan het werk was en wat dat werk was wisten we ook, want een stoet van aartsvaders, kruisigingen, christus koppen, wolkenluchten en polderlandschappen trok aan ons voorbij. Hij vertelde ons veel en spannende verhalen aan tafel, of riep de wolf van de gang als we niet wilden eten. Tijdens lange wandelingen die hij elke zondag met zijn kinderen door de duinen maakte liepen we langs het huis van Ali Baba en de veertig rovers. De avonturen van Pietje Aap en Slurfie olifant waren een vervolgverhaal van zijn belevenissen in Maastricht, onze wereld was rijk bevolkt. We aten meer verhalen dan eten. Hij gaf ons groot vertrouwen, nooit was iets vreemd of onmogelijk, hij gaf ieder van ons oprecht raad. Hij leerde ons zien, en vooral luisteren naar de natuur en naar je innerlijke stem, je derde oog als hij zei. Zelf wist hij heel goed wat wel en niet kan. Als een alchemist bereidt hij poederverven, ei, tempera, lijmverven, bistre en inkt, alles naast elkaar maar altijd feilloos, in dat beetje geheimzinnige atelier.

VRIJ WERK / LANDSCHAPPEN

Bij beeld 22. 'Wiertdijk in de sneeuw'. Kester Freriks: “Het intense gebruik van primaire kleuren, de rigoureuze keuze voor verrassend onconventioneel kleurgebruik - rode bomen, paarse winterlandschappen, goudgele waterpartijen - verhogen de intensiteit. Neem berger bos, 1974, winter met oranje lucht 1979, en rode landweg 1980, leeg land 1984. Het zijn onmiskenbaar vurige schilderijen die kunnen wedijveren met het mooiste uit het Duits expressionisme. Daarom is het zo avontuurlijk en een verrijking om na het zien van zijn schilderijen het Noord Hollands landschap opnieuw te bekijken; die wilde rode wegen, nooit eerder gezien en nu wel. Zonder dat rood van de schilder had die visuele sensatie niet bestaan. Wat de schilder doet is het landschap terugbrengen tot zijn essentie: Weidsheid, verte, nabijheid. Opvallend aan al het werk is de kracht die eruit spreekt. Een lijn is nooit aarzelend, nee, een lijn is een daad van samengebalde energie, een contour, een begrenzing. Een schilderij van Min is altijd een vakkundig spel met perspectief“.

Bij beeld 23 gele koe / 24 rode landweg. Willem van Toorn: in zijn inleiding bij lange reis door Noord Holland. “Wat Min laat zien zijn verbeeldingen van het landschap, verhevigingen van de verbazing en de ontroering waarmee een mens naar zijn omgeving kijken kan, naar al die elementen van zijn wereld die zo gewoon lijken omdat zijn oog er zo vaak langs glijdt- maar die dat niet zijn. Die je, als je goed kijkt omdat de schilder ons daartoe dwingt, iets laat ervaren van de bezieldheid ervan. Willem van Toorn: "Welk mechanisme in mijn hoofd zorgt ervoor dat ik een zo tot de essentie teruggebracht landschap als dit kan lezen"?

Bij beeld 25 rondje Oude Hof. Willem van Toorn: "Ik denk dat hij je verwijst naar je eigen herinneringen, naar momenten van betovering die in je hoofd zijn opgeslagen, zo blonk het water in een sloot, als oud tin of koper, nog net voordat het licht uit de lucht verdween, en je het avondrood nog in het water kon vermoeden terwijl er aan de hemel geen spoor meer van over was." De bomen reiken tot in de hemel, en hebben altijd een contour en soms nog een alsof ze ademen. Kijk het 'rondje Oude Hof', hij fietste daar talloze keren langs, de ronde kom, het water van de gracht om het oude hof erachter, hij zag het in alle seizoenen, en schilderde uit zijn hoofd in het atelier vanuit zijn geheugen.

Bij beeld 26 Eeuwigelaa. Of de Eeuwigelaan, dicht op elkaar staan de bomen die hier wijken als om doorgang te verlenen.

Bij beeld 27 Leeg land. Het Lege land, zijn laatste Wiertdijkje. Teruggebracht tot een lange lijn die omhoog het schilderij uitloopt, ernaast .een opening waar zich de hemel zich moet bevinden, een omhelzing van de polder, de duinenrij samengevat in 1 contour.

Bij beeld 28 Twee Bomen. Na het overlijden van zijn geliefde vrouw Bets schildert hij twee bomen. De vraag waar zij nu is keert telkens in dat laatste jaar terug in zijn werk. Als een na -beeld is zij er telkens Het lijkt of je iemand beter ziet in zijn essentie als die persoon er niet meer is.

Bij beeld 29 Kometen. Het land is bij hem niet lieflijk, De gloeiende zonnen soms, de kometen en planeten, de dreigende wolken als keien die boven het land hangen alsof we nog aan het begin van de schepping staan. staat er ergens in een voorwoord bij een expositie in Utrechts museum En misschien is dat ook zo, hij tekent het land en hoe de mens daarmee omgaat met respect en ontzag In samenhang. in het opnieuw zien van de aarde.

Bij beeld 30 Damhekken Tegelijk zei hij ook "je moet de dochters van een schilder nooit geloven, die hemelen hun vader op", en dat mag zo zijn, maar ik zie het werk, en ervaar het. Mart groentjes in lange reis door Noord Holland: "Er zijn maar weinig schilders die het Noord Hollandse landschap zo in zijn essentie hebben geraakt als jaap Min. Zijn werk weerspiegelt waarom Noord Holland Noord Holland is: de chemie van aarde, lucht en licht; de adem van de wind." De wind hoort erbij, want inspiratie is een inblazing van de geest.