Leren via beeldscherm nog altijd onhandig

'Parallellisme' volgens Rik Min ideaal voor 'leeromgevingen'


Door Ben van Raaij in 'UT-Nieuws', donderdag 5 juni 1997, jaargang 32, nr. 18 rubriek: 'Onderwijs'

Het beeldscherm van een computer biedt net als dat van een televisie informatie teveel in simpele opeenvolging aan. Volgens dr.ir. Rik Min (TO) moet dat anders: niet lineair, maar parallel. In die lijn ontwikkelt hij 'leeromgevingen' voor het onderwijs. 'Mensen leren het best als ze zelf baas zijn en allerlei benodigde informatie simultaan kunnen oproepen.'

Rik Min is simulatiespecialist bij de vakgroep Instrumentatietechnologie, 'de meest technische groep van TO'. Hij ontwikkelt interactieve multimedia-leeromgevingen, vooral op basis van computersimulaties, en zoekt wegen om het ontwerpen van zulke systemen zo goed mogelijk te laten verlopen.

Een computersimulatie is potentieel een ideaal leermiddel, ware het niet dat het maar de vraag is of je goed kunt leren voor een beeldscherm, een gebrekkig stuk techniek dat volgens Min twintig jaar lang verwaarloosd is.

Min: 'Een PC-monitor is net als de televisie een lineair medium. Beelden komen en verdwijnen in een soort eenrichtingsverkeer. Bovendien komt de informatie vaak op het verkeerde moment en in de verkeerde hoeveelheid. Dat doet een groot beroep op het geheugen en interpretatievermogen van de gebruiker. Vandaar dat nog altijd zoveel computers op zolder belanden', zegt Min.


Rik Min: 'Parallellisme ten top': een programma met zes beeldschermen. (Op de foto zijn er slechts een paar te zien.) (Speelhal Boulevard Enschede)

De PC-monitor is volgens hem als 'one-way' medium vooral geschikt voor instructie, maar niet voor werkelijk leren. Om er een echt interactief leermiddel van te maken moeten 'two-way' methoden en technieken van presentatie worden ontwikkeld. 'Niet alleen push, maar push-and-pull.'

Min zocht voor inspiratie naar situaties waarin van een overdaad aan uiteenlopende informatie sprake is, zoals bij een tentoonstelling in een museum. Daar, zegt kunstenaarszoon Min, kijk je al rondwandelend afwisselend naar de gehele ruimte en naar de details van een bepaald kunstwerk, blader je wat in de catalogus of bestudeer je de plattegrond, terwijl een bandje je intussen via de koptelefoon van je gehuurde walkman tekst en uitleg geeft.

Geheugen

Deze manier van informatieverwerking noemt Min parallellisme. 'Mensen zijn het meest gemotiveerd om te leren als ze zelf controle hebben over alle benodigde informatie, doordat ze die informatie min of meer simultaan en in allerlei verschillende vormen kunnen raadplegen. Als ze kortom de vrijheid hebben om te kunnen zappen, maar wel met begeleiding in de buurt.'
Een van de redenen waarom parallellisme werkt is te vinden in de structuur van het menselijk geheugen, zegt Min. 'Het korte-termijngeheugen van de mens is te beperkt om lineair gepresenteerde informatie goed te kunnen verwerken. Vandaar dat mensen de behoefte hebben om dingen naast elkaar te zien.'
Min ontdekte het belang van parallellisme bij het ontwikkelen en uittesten van computersimulatieoprogramma's voor het trainen van machinebedieners in de industrie, o.a. bij Akzo. Hij vond dat de operators graag werken met meerdere beeldschermen naast elkaar, waar in de vensters veel gegevens tegelijk zichtbaar zijn, en effecten van ingrepen direct te zien zijn.
Op basis van het parallellisme ontwikkelde Min de Parallelle Instructie Theorie (PI-theorie) voor het ontwerpen van leeromgevingen. Zo'n parallelle leeromgeving ˆ la Min biedt allerlei interactieve functies en informatie simultaan: simulatie en uitleg, leerexperiment en informatieoverdracht, on-line elektronische informatie en een 'off-line boek'.

Supermarkt

De gebruiker ziet een aangekleed 'Windowsscherm' waarin hij de benodigde instructie krijgt, al dan niet via het talking head van een 'coach', samen met een dynamisch gevisualiseerd model waarmee on-line ge‘xperimenteerd kanworden, een apart werkscherm en een intelligente feedback-functie. De gebruiker heeft daarnaast de beschikking over extra informatie op papier.
Min: 'Kinderen willen graag een leeromgeving waar ze het hele aanbod simultaan kunnen overzien en naar believen uitpakken, terwijl een vorm van coaching het geheel tegelijkertijd wel hanteerbaar houdt. Ik vergelijk zo'n leeromgeving boordevol informatie graag met een supermarkt waar een slimme routing je door de hele winkel coacht. Je komt overal langs en wordt verleid om teveel in te slaan. Datzelfde effect wil ik ook met mijn leermiddelen bereiken.'
Min benadrukt dat bij parallelle leermiddelen ook het traditionele leermateriaal relevant blijft. 'Als informatie op papier zin heeft moet je het gebruiken. Een opengeslagen boek naast de monitor verdubbelt direct al het kijkoppervlak en is bovendien goedkoop.' Ontwerpers van leermiddelen die streven naar volledig elektronische pakketten lopen grote kans dat hun produkt faalt. 'Zo'n fanatieke nerd-aanpak is tot mislukken gedoemd', stelt Min.

Motorola-adept

Volgens Min heeft het computerondersteund onderwijs lang 'in het dal' gezeten omdat men alle klaslokalen vol heeft gezet met MS-DOS computers. 'MS-DOS-technologie is teveel vanuit de technologie bedacht. Je kunt er geen lekkere software mee ontwikkelen die parallellisme mogelijk maakt. Daarvoor heb je Motorola/Apple/SUN-technologie nodig, waar de monitor een natuurlijker onderdeel van de machine is.' Min is dan ook nog steeds een 'Motorola-adept'. Dat MS-DOS inmiddels heeft plaatsgemaakt voor MS-Windows verandert daar niets aan. 'De vensters van Windows zijn nog altijd moeilijk om mee te werken. Het kost uren om alles in de vingers te krijgen, en dat is in ons vak dodelijk.'

Om te laten zien hoe het moet verwijst Min naar jongeren in een speelhal. 'Kinderen gaan meteen enthousiast met videospellen aan de slag. Daar hebben ze helemaal geen handleiding voor nodig.' Hun motivatie intrigeert me. Het is een vraagstuk van mens-machineinteractie. 'Hoe wek je het enthousiasme in de speelhal op om een leerdoel mee te bereiken?' Min pakt een plastic Nintendo-spelcomputer van de plank. 'Een dergelijk spelletje kost 25 gulden, inclusief hardware'. 'Gewoon een wegwerp artikel; niks mis mee.'

Min heeft inmiddels elf parallelle leeromgeving-prototypen ontwikkeld, over onder meer economische systemen, ecologische systemen en lichaamsfuncties, zoals de bloeddruk regulatie en de water en zout huishouding van de mens. Het zijn demonstratiepakketten op CD-ROM, met simpele bediening en fantasievolle visualisaties. 'We moeten ze nog vervolmaken', zegt Min. 'Daarna zullen we kunnen bewijzen dat je voor het beeldscherm echt kunt leren.' 'We zijn bezig met een AIO-voorstel door de commissies bij TO te loodsen.'