Het kweken van karpers en zilverkarpers in een viskweekvijver

Door Rik Min

Mijn oude simulaties van de universiteit doen het sinds enkele jaren niet meer. Daarom heb ik begin maart de taak op me genomen een nieuw simulatiesysteem op te zetten, maar dan dit keer zonder Java en zonder Java-applets. Het is nog lang niet af, maar gewoon even een tussendoortje om de huidige web-technieken, methoden en concepten (zoals JavaScript en HTML5) voor diverse browsers op het internet uit te proberen. De eerste versie (over aderverkalking) is in een weekje gemaakt. De tweede versie (met deze viskweekvijver) duurde vier weken! En is vooralsnog heel experimenteel. Het is een concept (en een sjabloon) waarin ook andere wiskundige modellen getest kunnen worden. Het betreft nu een 'internet software systeem' om de output van een wiskundig model om groeiende grafieken en animaties op een beeldscherm te kunnen krijgen. Het gedrag van het wiskundig model wordt dan gesimuleerd voor onderwijsdoeleinden.

Het is voorlopig een losse compacte 'simulator'. De simulator is gemaakt met dit simulatiesysteem. Het wiskundig model hier is het 'viskweekvijver' model van de Universiteit Wageningen. Oorspronkelijk komt het van wetenschappers uit de Sovjet Unie [Svirezhev et al., 1984]. P. van Schaik Zillesen heeft dit met een team van de Stichting Leerplanontwikkeling Enschede (SLO) rond 1989 ontwikkeld. Daarna heb ik het model (Viskweekvijver versie 16 dec 2001) rond 2003 in Java op het internet gezet [Referentie: P. van Schaik Zillesen, A. Hartsuijker, J. Hondebrink en V. Labordus, Informatica project Voortgezet Onderwijs, Natuuronderwijs 12-16 jarigen. 'Een vijver in de computer', SLO, 1989, ISBN 90 329 0809 X. Werkboek en floppy. Zie foto's onderin].

Met deze simulatie kunnen leerlingen van middelbare scholen - thuis of tijdens speciale biologielessen - leren hoe mineralen uitwerken in een lege viskweekvijver. En daarna, als ze dit onder de knie hebben, hoe ze twee verschillende soorten vissen, zilverkarpers en karpers kunnen kweken. De ene soort eet alleen plantaardige dingen, de andere soort dierlijk voedsel. Maar dan moet men wel - zelf - zorgen dat de vissen goed kunnen groeien. Anders is de opbrengst bijvoorbeeld niet optimaal.

In het water kunnen verschillende stoffen opgelost zijn: zuurstof (O), fosfaat (P) en nitraat (N). Dat zijn meststoffen. Algen en wieren zijn hele kleine groene plantjes, waterplantjes (phytoplankton) (F). Dan heb je nog dierlijk afval, Detritus (D): Schimmels en bacterien. Algen groeien door licht. Overdag. En maken uit water en kooldioxide hun eigen voedsel. Daarbij komt zuurstof vrij. Dat heet photosynthese. 's Nachts verbruiken algen hun voedsel en nemen ze zuurstof op. Afval wordt gebruikt voor micro-organismen, zoals bacterien en schimmels.

Een screendump van de viskweekvijver - toentertijd - van de Universiteit Twente. Faculteit Toegepaste Onderwijskunde, onderzoeksgroep van de vakgroep onderwijskundige 'Instrumentatietechnologie' [RM & PvSZ, 1995 - 2004]

De simulator hieronder heeft grafische output en enkele animaties-objecten. Plus twee 'parallelle instructies'. De instructie en de opdrachten zijn ontworpen conform de 'Parallelle Instructie' theorie van Min en de 'Cognitive Laod' theorie van Mayer [R. Min, de PI-theorie, 2004, R. Maijer, the Cognitive Load, 2002].

DIT IS HET (VOORLOPIGE) INTERACTIEGEDEELTE:

Als je TT wat kleiner maakt, loopt de tijd over een langere periode.
Als je TT wat groter maakt, loopt de tijd over een kortere periode.

runnen

starten

DIT IS HET (VOORLOPIGE) SIMULATIE- EN ANIMATIEGEDEELTE:

De animatie objecten volgen

Dag nacht ritme [blauw]

Vervuiling [bruin]

Zilverkarpers

Karpers

4 van de 8 variabelen

Aan de simulatie en de animatie wordt nog gewerkt. Het geheel moet nog een functionele vorm krijgen; de uitleg en de instructieteksten ook. De instructie en de opdrachten (die nog lang niet over een stemmen met deze applicatie) kunnen wel (als voorbeeld) door jou al vast een beetje geraadpleegd worden.

Herstarten doe je met het 'reloaden' van de gehele web-pagina ('hernieuwen', 'reload' of 'opnieuw starten').

Tijd (t): (0 --> 365 dagen). (De tijdschaal zelf loop tot 400 dagen.)

L Instraling:

P Phosfaat
N Nitraat:

S Zilverkarpers F Algen

O Zuurstof:

Z Watervlooien
B Bodemdieren

C Karpers

D Detritus

Interventies:
14. PU mbt. P: (fixed)
16. NU mbt. N: (fixed)
18. OU mbt. O: (fixed)
20. AU mbt. A: (fixed)

Visvoer:
19. A: (voorlopig in deze casus heel weinig!)

De externe invloeden:
77. L Instraling:
75. REA:
76. TEMP:

Flows (Q van naar):
9. QGF L mbt. F: (flow) -->
10. QFZ F mbt. Z: (flow) -->
11. QFB F mbt. B: (flow) -->
12. QDP D mbt. P: (flow) -->
13. QAC A mbt. C: (flow) -->
15. QDN D mbt. N: (flow) -->
23. QFS F mbt. S: (flow) -->
25. QAC A mbt. C: (flow) -->
24. QFO F mbt. O: (flow) -->
17. QFO F mbt. O: (flow) -->
26. QAD A mbt. D: (flow) -->
27. QOD O mbt. D: (flow) -->
Overigen:
70. FF(L,F,D):
71. E1(TEMP):
72. E2(O):
73. E3(O):
74. W(MUFSMAX,HLP7,F):

Watervlooien (Z):
30. F mbt. Z:
31. D mbt. Z:
32. O mbt. Z:
--> Z Watervlooien (op t=0: 0 of 10?)
Bodemdieren (B):
40. F mbt. B:
41. Z mbt. B:
42. D mbt. B:
43. O mbt. B:
--> B Bodemdieren: (op t=0: 0 of 10)
Karpers:
50. Z mbt. C:
51. B mbt. C:
52. A mbt. C:
53. O mbt. C:
--> C Karpers (op t=0: 20; later veel meer) (Groen)
Zilverkarpers:
60. D mbt. S:
61. O mbt. S:
62. F mbt. S:
--> S Zilverkarpers (op t=0: 20; later veeel meer) (Geel)

2. AAA: (losse sinus) (dummy)
4. L_SEIZOEN: (in zomer positief anders negatief)
100. L:
105. L_TIJD:
101. REA:
3. TEMP_SEIZOEN: (in zomer 22 graden)
102. TEMP:
106. TEMP_TIJD:
104. FT(1):

Twee ongeveer dezelfde output-voorbeelden - startwaardes en (mogelijke) eindwaarden:

C = 100.0; Carp (Karpers) (op dag 100: 139)
S = 100.0; Silvercarp (Zilverkarpers) (op dag 100: 108)
F = 20.0; Phytoplankton (Algen) (op dag 100: 56)
Z = 0.0; Zoo-plankton (Watervlooien)
A = 0.0; Visvoer
B = 0.0; Bodemdieren (op dag 100: 169)
D = 7.2; Detritus plus bacteria (schimmels en bacterien) (op dag 100: 105)
P = 0.003; Dissolved biogenic (mineral) element; Phosphorus (op dag 100: 0.34)
N = 0.15; Dissolved biogenic (inorganic) element; Nitrogen op dag 100: 0.81)
O = 9.8; Oxygen (zuurstof) (op dag 100: 80)

Een tweede screendump van de viskweekvijver - toentertijd - van de Universiteit Twente. Faculteit Toegepaste Onderwijskunde, onderzoeksgroep van de vakgroep onderwijskundige 'Instrumentatietechnologie' [RM & PvSZ, 1995 - 2004]

De extinctie-functie, de instraling, geeft aan hoe hoe helder het water is. Die fluctueert met het dag-nacht-ritme. Bij 0 is het water helder; bij 1 is het water zeer vies. Naar mate er minder licht is/komt, wordt het zicht beperkt. Naar mate de extinctie hoger is, wordt het licht minder.

REFERENTIES:

Rik Min (2004). Viskweekvijver (kaal): https://www.rikmin.nl/Examples/Vijver/V5.htm
Rik Min (2004). Viskweekvijver (achtergronden): https://www.rikmin.nl/Book/7.html
Ard Hartsuiker, Jan Hondebrink, Viggo Laborius en Piet van Schaick Zillisen (TO), Stichting Leerplanontwikkeling Enschede (1989). Losse pagina's uit het werkboek van de viskweekvijver:

Het werkboek van de viskweekvijver (SLO) met een los floppy achterin [1989]

Het werkboek van de viskweekvijver: de auteurs en de doelgroep (SLO)[1989]

De viskweekvijver: een voorbeeld van een casus [SLO, 1989]

De viskweekvijver: een voorbeeld van een casus. Zie hierbij ook het invulformulier. [SLO, 1989]

De viskweekvijver: het losse floppy, achterin het werkboek [SLO, 1989]
Svirezhev, Y.M., V.P. Krysanova & A.A. Voinow (1984). Mathematical modelling of a fish pond ecosystem. Ecol. Modelling, vol. 21, pp. 315-337 (Elsevier Science Publ. 0304-3800.84). [De makers van het oorspronkelijke model]
Densen, van, and Pet (1988) Fishery in Lake IJssel (IJsselmeer, The Netherlands) a simulation model for the amount of perches. [Een project van TO, vakgroep ISM, Univ. Twente]
Mous, P.J. (1989). PERCH, a user-friendly length- and age-structured gillnet fisheries program ten behoeve van/voor o.a. de Nederlandse visserij. Stageverslag / interne publicatie simulatie project; University of Twente, Department of Education, Division of Instrumentation Technology, Enschede & Agricultural Univeristy of Wageningen, department of Fish Culture and Fishery, Wageningen.Stage bij het SLO-TO project vakgroep ISM, TO, (Begeleiding: Van Schaick Zillisen, supervisie: F.B.M. Min). Stageverslag. [Een project van TO, vakgroep ISM, Univ. Twente]
Schaick Zillesen, P.G. van, and F.B.M. Min, (1988). Een R. & D. project in de onderwijskunde; een computersimulatiesysteem voor VWO en MBO. In: Onderwijskundige technologie: modellen & emperie (Red. P.H. Been & K.B. Koster) Swets & Zeitlinger, Lisse.

NAWOORD: De afgelopen jaren werd java en mijn java-applets als virussen beschouwd. Ik kon er niet meer met goed fatsoen mensen mee laten werken. In maart 2025 had ik ook nog eens een paar slechte (politieke) weken. De geo-politiek stond mij totaal niet aan. Om mij af te reageren ben ik een paar uur per dag aan het programmeren geslagen. Nu met HTML5 en alleen met JavaScript, zonder Java en zonder mijn oude library's als SimLib en WebLib. (Zie elders.)

Ik ben een groot voorstander van evolutionair ontwikkelen van systemen [CAP Volmac]. Ook dit keer heb ik er veel vrijheden door gehad. Ik ging van versie 0.0x (het eerste concept, naar versie 1.0 en 2.0. En op een gegeven moment besluit je dan tot publicatie. Maar dan hebben een groot aantal mensen, collega's er dan al kennis mee gemaakt. Dat is de leukste manier van werken. Veel commentaar is dan ook door vrienden, bekenden en studenten geleverd. Ik ben hun vanaf deze plaats heel dankbaar [R.J.H. Tolido, 'Het evolutionair ontwikkelen van informatiesystemen', CAP Volmac, Academic Services, 1996].

Met dank aan Piet v. Schaick Zillesen, bioloog (ISM/TO/UT) & Jan de Goeijen (ICT-specialist). Model: Universiteit Wageningen. Studenten: Saskia Meulman, JS, AH, CW en AS. Eerste internet versie rond 2002: Daarna geupdated: 2004, 2010, 2019 en 2020. Weer latere versies: Start 27 maart 2025. Afgerond: 16 april 2025.

In de zomer van 2025 ga ik met deze systeemvariant verder om de vloeistoffen huishouding in het menselijk lichaam te simuleren en het cardiovasculaire systeem van Coleman ('CARDIO') ('FLUIDS') en Guyton ('HUMAN'). De oude versies gebruikten java. De nieuwe versie dus alleen JavaScript en HTML5.

Rik Min, Enschede 30 april 2025.

Eerste systeem-versie ('de druk in de aorta'): 12 t/m 19 mrt. 2025. Tweede systeem-versie ('vissen kweken in een viskweekvijver'). Ontwikkelperiode van dit simulatie-systeem (versie 0.0x): 24 mrt - 29 april 2025.

TEST:

All starting values KPF = 0.1; KNF = 0.1; KFZ = 15.0; KDZ = 60.0; KFB = 15.0; KZB = 1.0; KDB = 60.0; KZC = 1.0; KBC = 5.0; KAC = 0.2; KFS = 20.0; KDS = 60.0; MUFMAX = 4.5; MUFZMAX = 1.4; MUDZMAX = 0.5; MUFBMAX = 0.2; MUZBMAX = 0.4; MUDBMAX = 0.2; MUZCMAX = 0.02; MUBCMAX = 0.06; MUACMAX = 0.03; MUFSMAX = 0.1; MUDSMAX = 0.07; hier ontbrak bij ergens MUxxxMAX, MBF = 0.3; MBZ = 0.3; MBB = 0.3; MBC = 0.3; MBS = 0.3; MBBC = 0.4; MBBS = 0.4; RCMAX = 13.0; RSMAX = 10.0; MBOF = 0.001; MBOZ = 0.001; MBOB = 0.001; MBOC = 0.001; MBOS = 0.001; MF = 0.025; MZ = 0.005; MB = 0.05; RESPF = 0.001; RESPZ = 0.01; RESPB = 0.01; RESPC = 0.01; RESPS = 0.01; UDP = 0.00004; UDN = 0.002; PHOT = 1.0; ALPHA = 0.2; RE = 0.4; OKT = 0.085; SED = 0.05; SEDP = 0.1; LOPT = 3000.0; KW = 0.2; KF = 0.05; KD = 0.8; KPD = 0.5; HK = 0.1; BKR = 20.0; ZCR = 5.0; FCR = 30.0; MB2 = 10.0; MZ2 = 3.0; MF2 = 15.0; LABDAB = 1.0; LABDAZ = 1.0; LABDAF = 1.0; KA = 2.0; MK = 5.0; COP = 2.0; MG = 1.0; COD = 2.0; HLP1 = MBBC / RCMAX; HLP2 = MBBS / RSMAX; HLP3 = XKWAD (KPF); HLP4 = XKWAD (KNF); HLP5 = XKWAD (KFZ); HLP6 = XKWAD (KFB); HLP7 = XKWAD (KFS); HLP8 = XKWAD (KDZ); HLP9 = XKWAD (KZB); HLP10 = XKWAD (KBC); HLP11 = W(MUBCMAX, HLP10, BKR); HLP12 = XKWAD (KZC); HLP13 = XKWAD (KDB); HLP14 = XKWAD (KAC); HLP15 = XKWAD (KDS); Topt[1]=24.0; Topt[2]=24.0; Topt[3]=24.0; Topt[4]=26.0; Topt[5]=26.0; Topt[6]=26.0; Q1[1]=15.0;//=24-9 Q1[2]=15.0; Q1[3]=15.0; Q1[4]=14.0; Q1[5]=12.5; Q1[6]=11.0; Q2[1]=10.0;//=34-24 Q2[2]=10.0; Q2[3]=10.0; Q2[4]=11.0; Q2[5]=11.0; Q2[6]=11.0; M[1]=3.0;//dummy M[2]=3.0;//zuurstofhalfwaarde voor onderhoud Z M[3]=3.0;//dummy M[4]=3.0;//zuurstof ... C M[5]=3.0;//zuurstof ... S M[6]=3.0;//zuurstof ... H LABDA[1]=1.0;//dummy LABDA[2]=1.0;//helling zuurstofcurve Z LABDA[3]=1.0;//dummy LABDA[4]=1.0;//helling zuurstofcurve C LABDA[5]=1.0;//helling zuurstofcurve S LABDA[6]=1.0;//helling zuurstofcurve H F = 20.0; Z = 0.0; B = 0.0; C = 0.0; S = 0.0; P = 0.03; N = 0.15; O = 9.8; A = 0.0; D = 7.2; L = 0.0; F0 = 2.0; L_JAARMAX = 3000.0; TEMP_JAARMAX = 20.0; REA = 20.0; // ?? TEMP = 20.0 // ??; NU = 0.0; PU = 0.0; OU = 0.0; AU = 0.0; DPU = 0.01; DNU = 0.03; PTOEG = 0.0; NTOEG = 0.0; OTOEG = 0.0; VTOEG = 0.0; Tmin = 0.0; T = 0.0; dt = 0.04; Tmax = 30.1; }

double TEMP_MOMENT() { double TEMP_TIJD, TEMP_SEIZOEN, resultaat; TEMP_TIJD = -Math.cos(6.283185 * (T - Math.floor(T))); TEMP_SEIZOEN = 6+6+((1-Math.cos(t*0.0172142))*(TEMP_JAARMAX-7)*0.5); resultaat = TEMP_SEIZOEN * TEMP_TIJD; return resultaat; } double L_MOMENT() { double L_NU, L_TIJD, L_SEIZOEN, resultaat; L_TIJD = - Math.cos( 6.283185 * (T - Math.floor(T))); L_SEIZOEN = - Math.cos(T * 0.0172142) * 0.5; L_NU = (L_TIJD + L_SEIZOEN) * L_JAARMAX / 1.5; if (L_NU < 0.0) {resultaat = 0.0;} else {resultaat = L_NU;} return resultaat; } double REA_MOMENT() { double TEMPTEMP, TEMPTEMPTEMP, resultaat; TEMPTEMP = XKWAD(TEMP); TEMPTEMPTEMP = TEMPTEMP * TEMP; resultaat = 14.61996 -0.40420 * TEMP + 0.00842 * TEMPTEMP - 0.00009 * TEMPTEMPTEMP; return resultaat; }

The model in the loop PU = Input1.getValue(); // pakt hier de benodigde de parameters NU = Input2.getValue(); AU = Input3.getValue(); OU = Input4.getValue(); T = T + dt; // Ik nam kleine t en geen grote T! TEMP = TEMP_MOMENT(); L = L_MOMENT(); REA = REA_MOMENT(); PKWAD = XKWAD(P); NKWAD = XKWAD(N); QGF = FT(1)*FF(L,F,D)*MUFMAX*MIN(PKWAD/(HLP3+PKWAD),NKWAD/(5*(HLP4 +NKWAD)))*F; QFZ = FT(2)*FO(2) * W(MUFZMAX,HLP5,F)*Z; QFB = FT(3)*W(MUFBMAX,HLP6,F)*B; QFS = FT(5)*FO(5) * S*W(MUFSMAX,HLP7,F); QFD = MBF*QGF; if (F > F0) {QFD = QFD + MF*F;}; QFE = MBOF*F; QDZ = FT(2)*FO(2) * Z*W(MUDZMAX,HLP8,D); QZB = FT(3) * W(MUZBMAX,HLP9,Z)*B; HLP16 = W(MUBCMAX,HLP10,B); QZC = FT(4)*FO(4)*MIN((HLP11-HLP16),(W(MUZCMAX,HLP12,Z)*JOTA(B,LABDAB,MB2)))*C; QZD = MBZ*(QFZ + QDZ) + FOX(O)*MZ*Z; QZE = MBOZ*Z; QDB = FT(3)*B*W(MUDBMAX,HLP13,D); QBC = FT(4)*FO(4)*HLP16*C; // probleem?? QBD = MBB * (QFB + QZB + QDB); QBE = MBOB*B; QAC = FT(4) * FO(4) * C*W(MUACMAX,HLP14,A); QDS = FT(5) * FO(5) * S*W(MUDSMAX,HLP15,D); RC = QAC * QBC + QZC; RS = QFS + QDS; QCD = (MBC + HLP1 * RC) * RC; QCE = MBOC * C; QSD = (MBS + HLP2 * RS) * RS; QSE = MBOS * S; QDP = UDP * E1(TEMP) * E2(O) * D; QPF = QGF / 106.0; QPD = SEDP * E3(O) * P; QDN = UDN * E1(TEMP) * E2(O) * D; QNF = QGF * 0.0472; QFO = PHOT * QGF; QOF = RESPF * F; QOZ = RESPZ * Z; QOB = RESPB * B; QOC = RESPC * C; QOS = RESPS * S; QOD = OKT * D; QAD = ALPHA * A; DELTAPU = PU * dt; DELTANU = NU * dt; DELTAOU = OU * dt; DELTAAU = AU * dt; DFDT = (QGF - QFZ - QFB - QFS - QFD - QFE)*dt; DZDT = (QFZ + QDZ - QZB - QZC - QZD - QZE)*dt; DBDT = (QFB + QZB + QDB - QBC - QBD - QBE)*dt; DCDT = (QAC + QBC + QZC - QCD - QCE)*dt; DSDT = (QFS + QDS - QSD - QSE)*dt; DPDT = DELTAPU + (QDP - QPF - QPD + DPU)*dt; DNDT = DELTANU + (QDN - QNF + DNU)*dt; DODT = DELTAOU + (QFO + RE * (REA - O) - QOF - QOZ - QOB - QOC - QOS - QOD)*dt; DADT = DELTAAU + (AU - QAC - QAD)*dt; DDDT = (QFD +QZD +QBD +QCD +QSD +QAD -QPD -QDN -QDZ -QDB -QDS -SED*D)*dt; F = F + DFDT; if (F < 0.0) {F = 0.0;} Z = Z + DZDT; if (Z < 0.0) {Z = 0.0;} B = B + DBDT; if (B < 0.0) {B = 0.0;} C = C + DCDT; if (C < 0.0) {C = 0.0;} S = S + DSDT; if (S < 0.0) {S = 0.0;} P = P + DPDT; if (P < 0.0) {P = 0.0;} N = N + DNDT; if (N < 0.0) {N = 0.0;} O = O + DODT; if (O < 0.0) {O = 0.0;} A = A + DADT; if (A < 0.0) {A = 0.0;} D = D + DDDT; if (D < 0.0) {D = 0.0;} PTOEG = PTOEG + DELTAPU; NTOEG = NTOEG * DELTANU; OTOEG = OTOEG + DELTAOU; VTOEG = VTOEG + DELTAAU;

Blijkbaar is dit alleeen de output voor de vijver zonder vissen: Graph1.newValue(N); Graph2.newValue(TEMP); Graph3.newValue(QDP); Graph4.newValue(E1(TEMP)); Graph5.newValue(O); Graph6.newValue(F); Graph7.newValue(P); Graph8.newValue(E2(O)); Text1.setText(Double.toString(N)); Text2.setText(Double.toString(TEMP)); Text3.setText(Double.toString(QDP)); Text4.setText(Double.toString(E1(TEMP))); Text5.setText(Double.toString(O)); Text6.setText(Double.toString(F)); Text7.setText(Double.toString(P)); Text8.setText(Double.toString(E2(O))); until (T < Tmax); Enschede, 16/dec/2001

-------
All variables, constants, parameters, etc.
KPF,KNF,KFZ,KDZ,KFB,KZB,KDB,KZC,KBC,KAC,KFS,KDS, MUFMAX,MUFZMAX,MUDZMAX,MUFBMAX,MUZBMAX, MUDBMAX,MUZCMAX,MUBCMAX,MUACMAX,MUFSMAX,MUDSMAX, hier ontbrak bij mij ergens MUxxxMAX, MBF,MBZ,MBB,MBC,MBS,MBBC,MBBS, RCMAX,RSMAX,MBOF,MBOZ,MBOB,MBOC,MBOS, MF,MZ,MB,RESPF, RESPZ,RESPB,RESPC,RESPS, UDP,UDN,PHOT,ALPHA,RE,OKT,SED,SEDP,LOPT, KW,KF,KD,KPD,HK,BKR,ZCR,FCR,MB2,MZ2,MF2, LABDAB,LABDAZ,LABDAF, KA,MK,COP,MG,COD, O2 vergeten...., ik had twee fouten gemaakt in de declaratie. HLP1,HLP2,HLP3,HLP4,HLP5,HLP6,HLP7,HLP8,HLP9,HLP10,HLP11,HLP12,HLP13,HLP14,HLP15,HLP16, QGF,QFZ,QFB,QFS,QFD,QFE,QDZ,QZB,QZC,QZD,QZE,QDB, QBC,QBD,QBE,QAC,QDS,QCD,QCE,QSD,QSE,QDP,QPF,QPD, QDN,QNF,QFO,QOF,QOZ,QOB,QOC,QOS,QOD,QAD, RC,RS,L, F,D,Z,S,B,C,A,P,N,O, F0, HKTEMP, DELTAPU,DELTANU, DELTAOU,DELTAAU, PU,NU,OU,AU, DFDT,DZDT,DBDT,DCDT,DSDT,DPDT,DNDT,DODT,DADT,DDDT, PTOEG,NTOEG,OTOEG,VTOEG, REA, TEMP,L_JAARMAX,TEMP_JAARMAX, Error; PKWAD,NKWAD, DPU,DNU, t,dt,Tmin,Tmax.